Strona główna Uczelnia Komunikaty Spisko-orawski „IMPACT FACTOR” AIK


24.01.2022

Spisko-orawski „IMPACT FACTOR” AIK


Tuż przed pandemią koronawirusa, 14 stycznia 2020 roku, na otwarcie spisko-orawskiego roku jubileuszowego 2020 dla upamiętnienia 100-lecia powrotu części Spisza i Orawy do Macierzy w 1920 roku, została w Akademii Ignatianum w Krakowie zorganizowana uroczysta Sesja Niepodległościowa połączona z sesją naukową. Była to pierwsza i jedyna publiczna uroczystość na terenie Uczelni w pierwszym roku pandemii. Główną inspiracją dla Sesji była historyczna postać mojego dziadka por. Wojciecha Lorencowicza, dowócy Legii Spiskiej, Komendanta Komitetu Plebiscytowego na Spiszu oraz dowódcy tajnej Polskiej Organizacji Wojskowej tamże w latach 1918-1920, który przyznanie się do swej polskiej narodowości na terenie zajętego przez wojska hitlerowskie oraz faszystowską Słowację polskiego Spisza we wrześniu 1939 r., o mało nie przypłacił egzekucją. Po zainteresowaniu Ojca Dziekana Wydziału Pedagogicznego, dr Krzysztofa Biela, SJ, postacią dziadka, uzyskałam od niego pozwolenie na zorganizowanie wykładu na jego temat dla studentów i pracowników AIK.

            Pomysł ten wkrótce podchwycił pochodzący z Orawy - gdzie moi dziadkowie prowadzili przez pół wieku  (1921-1972) działaność budzicielską - dr Marek Liszka, Zastępca Dyrektora Instytutu Neofilologii, który był właśnie świeżo po doktoracie na temat emigracji z Orawy do USA z początkiem XX stulecia. Wspólnie poszerzyliśmy formułę wykładów do formuły uroczystej sesji naukowej. W niespełna  miesiąc od pomysłu, nie licząc 3-tygodniowej przerwy w pracy uczelni w okresie Bożego Narodzenia, zorganizowaliśmy, przy wsparciu technicznym Biura Promocji AIK, obchody jubileuszowe dla 70 gości (tyle zaproszeń wysłano) ze Spisza i Orawy oraz Krakowa.

W efekcie, jubileusz zgromadził, oprócz studentów i kadry profesorskiej Akademii Ignatianum, ok. 60 gości z obu regionów, wśród których byli przedstawiciele władz trzech gmin spiskich i  dwóch orawskich – wójtowie, sekretarze, samorządowcy -  dyrektorzy spiskich i orawskich szkół podstawowych oraz średnich wraz z bibliotekarzami i nauczycielami języka polskiego i historii, lokalni proboszczowie oraz historycy Spisza i Orawy, dziennikarze, i wydawcy czasopism regionalnych. Dobór gości – decydentów lokalnych, edukatorów, duchownych, naukowców oraz publicystów - dostosowany był do kwestii niedokończonej misji budzicielskiej Spisza i Orawy - sprzed z górą 200 laty – związanej z brakiem świadomości własnej narodowościowej tożsamości ludności tych regionów, która do dziś nie wie, iż według archiwów, dokumentów i badań historycznych oraz lingwistycznych – tych ostatnich po obu stronach naszej południowej granicy już od połowy XIX w. - jest ludnością bezsprzecznie polską.

Sesję otwarli Ojcowie: Rektor AIK ks. prof. dr hab. Józef Bremer oraz Dziekan Wydziału Pedagogicznego dr Krzysztof Biel, SJ, a z ramienia panstwowego pani poseł Ziemi Sądeckiej, Anna Paluch oraz Prezes Krakowskiego Oddziału IPN dr hab. prof. AIK Filip Musiał. Z refratami związanymi z rocznicą wystąpili kolejno: Julian Kowalczyk, historyk Spisza i Orawy, Prezes Związku Podhalan w Polsce i wice-prezes Związku Polskiego Spisza; prof. Grażyna M. T. Branny (AIK); dr Marek Liszka (AIK); Jan Budz, Prezes Związku Polskiego Spisza oraz Jan Szperlak, Prezes Towarzystwa Przyjaciół Orawy i Prezes Banku Spółdzielczego w Jabłonce. Najistotniejszym akcentem wszystkich wystąpień była kwestia zaburzonej świadomości własnej narodowej tożsamości na Spiszu i Orawie, która wybrzmiała szczególnie dojmująco w premierze zaprezentowanego na Sesji filmu dokumentalnego Dariusza Walusiaka pt. Prawo do Polski. Spisz i Orawa (2018).

Sesja rozpoczęła się odśpiewaniem hymnu narodowego, a zakończyła suplikacyjną pieśnią „Boże coś Polskę”, w asyście czterech pocztów sztandarowych –– polskiego i ignacjańskiego - wystawionych przez studentów III roku AIK oraz dwóch regionalnych – wystawionych przez Związek Polskiego Spisza oraz Szkołę Podstawową nr 2 im. bł. ks. Jana Góralika w Podwilku na Orawie.

Sesja Niepodległościowa w Akademii Ignatianum przybliżyła tożsamościowo „osierocone” Spisz i Orawę do Macierzy – zjednoczyła je z Krakowem – gdzie, z górą 100 lat temu, nasłynniejszy bohater niepodległościowy tych regionów, ks. Ferdynand Machay, „dowiedział się”  w wieku 30 lat, podczas uroczystości pod Pomnikiem Grunwaldzkim, że… jest Polakiem. Przybliżyła też w kilka dni Spisz i Orawę do reszty Polski i świata, sądząc po liczbie internetowych wyświetleń, dochodzących do 10 tys. - najwięcej w Polsce, ale i USA, Niemczech, Wielkiej Brytanii, Austrii, Słowacji, Włoszech, Szwecji, na Węgrzech, aż po najdalsze zakątki świata – Iran Kuwejt, Arabię Saudyjską, Australię, Nową Zelandię, Jordanię, Islandię, Panamę, Algerię a nawet … Sudan! Wszędzie tam przy okazji usłyszano o  A k a d e m i i  I g n a t i a n u m w K r a k o w i e!

Miesiąc później dr Liszka zawiózł do Chicago, na zjazd Związku Podhalan Ameryki Północnej, wspomniany film, Prawo do Polski. Zaś w listopadzie minionego roku 2021, podczas odroczonych z powodu pandemii obchodów jubileuszowych Spisza i Orawy w Chicago, zareklamował dwie książki powstałe na kanwie Sesji Niepodległościowej z 2020 r. i wokół tematyki tożsamościowej Spisza i Orawy, które Wydawnictwo Naukowe AIK wydało w roku 2021: Marek Liszka, Emigracja z Polskiej Orawy do Stanów Zjednoczonych Ameryki na przełomie XIX i XX wieku i Grażyna M. T. Branny, Między Krempachami, Nowym Targiem i Podwilkiem. Państwo Lorencowiczowie a tożsamość i sprawa polska na Spiszu i Orawie.

Swoją książkę promowałam przez całe zeszłoroczne wakacje na Spiszu i Orawie na rozlicznych promocyjnych spotkaniach, rozprowadziwszy w ten sposób (poza 50 egz. obowiązkowymi do bibliotek) prawie cały jej nakład (500 egz.) - sama gmina Jabłonka zamówiła ich 100! W tym roku wyjdzie w naszym wydawnictwie kolejna książka w tematyce tożsamościowej Górnego Spisza i Orawy, obejmująca ignacjańską Sesję oraz wszystkie obchody jubileuszowe w regionach oraz  w USA w roku 2020. Będzie to: Grażyna M. T. Branny i Marek Liszka, red., „[tej ludności] już prawie [200] lat n i k t  n i g d y  nie powiedział, że jest polską” (cyt. Ks. F. Machay).

W ten sposób Akademia Ignatianum podjęła niedokończoną misję budzicielską w stosunku do Spisza i Orawy, w której w międzywojniu największą rolę odgrywali właśnie duchowni, a Spisz i Orawa, niejako „w rewanżu”, przysporzyły naszej jezuickiej Uczelni tak bardzo pożądany dzisiaj w świecie akademickim „impact factor”.  

 

Grażyna M. T. Branny